Atatürkçü Düşünce Derneği (ADD) Edirne Şubesi Başkanı Celil Özcan, Montrö Boğazlar Sözleşmesi’nin Cumhuriyetten büyük bir miras olduğunu belirterek, bu mirasın önemle korunması gerektiğini söyledi.
ADD Edirne Şubesi Başkanı Celil Özcan, Montrö Boğazlar Sözleşmesi’nin 87’inci yılı nedeniyle yönetim kurulu adına açıklamada bulundu.
Türkiye’ye İstanbul ve Çanakkale boğazları üzerinde kontrol yetkisini ve savaş gemilerinin geçişini düzenleme hakkı veren Montrö Boğazlar Sözleşmesi’nin, 20 Temmuz 1936’da imzalanan uluslararası bir sözleşme olduğunu hatırlatan Özcan, “Sözleşme, Türkiye’ye Boğazlar üzerinde tam kontrol hakkı verir ve barış zamanı sivil gemilerin özgürce geçişini garantiler. Sözleşme, Karadeniz’e kıyısı olmayan ülkelere ait savaş gemilerinin geçişini sınırlar. Sözleşme, 24 Temmuz 1923’te Lozan Antlaşması ile birlikte imzalanan Boğazlar Sözleşmesi’nin yerine geçmiştir. Bu sözleşme ile birlikte Uluslararası Boğazlar Komisyonu’nun da görevi sonlanmıştır” dedi.
Özcan, Türkiye, Lozan Antlaşması’yla birlikte imzalanan Boğazlar Sözleşmesi’nin getirdiği kısıtlamalardan dolayı daima endişe içinde olduğunu belirterek, “Sözleşmenin imzalandığı tarihlerde güncelliğini koruyan silahsızlanma ümitlerine güvenen Türkiye’nin silahlanma yarışının tekrar başlamasıyla duyduğu huzursuzluk giderek artmıştı. Türkiye, duyduğu bu huzursuzluğu ve Boğazların statüsünde değişiklik yapılması yolundaki teklifini konu ile ilgili imzacı devletlere duyurmuştu. Boğazların rejimini değiştirecek olan konferans, 22 Haziran 1936’da İsviçre’nin Montrö kentinde toplanmıştır. İki ay süren toplantılardan sonra 20 Temmuz 1936’da Bulgaristan, Fransa, İngiltere, Avustralya, Yunanistan, Japonya, Romanya, Sovyetler Birliği, Yugoslavya ve Türkiye tarafından imzalanmıştır” dedi.
Yeni Boğazlar Sözleşmesi ile Türkiye’nin kısıtlanmış hakları iade edilmiş ve boğazlar bölgesinin egemenliği Türkiye’ye geçtiğini belirten Özcan, şöyle devam eti; “Türkiye daha önce Sovyetler Birliği ile yaptığı saldırmazlık antlaşması uyarınca Sovyetler Birliği’nin de desteği alınmıştır. Sözleşme 9 Kasım 1936’da yürürlüğe girmiştir. Günümüzde Montrö Boğazlar sözleşmesi yürürlüktedir.
Türkiye’nin kendisini yakın bir savaş tehlikesi tehdidi karşısında sayması durumu, bu sözleşmede yer aldı. Türkiye kendisini yakın bir savaş tehlikesi karşısında görürse, diğer devletlerin savaş gemilerini isterse Boğazlardan geçirmeyebilecekti. Dahası Türkiye tarafsız ise, savaşan tarafların gemileri boğazlardan geçemeyecekti. Boğazların askerî kontrolü ve savunma tedbirleri tamamen Türkiye’ye bırakıldı. Askersiz alan askerleştirilebilecek ve silahlandırılabilecekti. Boğazlardan geçişi denetleyen Milletlerarası Boğazlar Komisyon kaldırılarak Türkiye’nin boğazlar üzerindeki egemenliği sağlandı.
Montrö Boğazlar sözleşmesi sadece Boğazların egemenliğini geri vermedi aynı zamanda Karadeniz’de bir güvenlik rejimi tesisi etti. Montrö Sözleşmesi bugüne kadar İkinci Dünya Savaşı, Soğuk Savaş ve 11 Eylül 2001’e kadar devam eden Soğuk Barış dönemi ile 2001 sonrası ABD güdümündeki terörle mücadele dönemini başarıyla atlatmıştır. Bugün de Montrö Sözleşmesi kuzey jeopolitik eksende Cumhuriyet için büyük bir güvence, Karadeniz jeopolitiğinde en önemli enstrümanımızdır.
Montrö Sözleşmesinin hükümlerine hassasiyetle uyan Türkiye’nin soğukkanlı diplomasisi sayesinde, batının her türlü kışkırtmasına rağmen Gürcistan-Rusya ve Rusya-Ukrayna krizlerinde Türkiye’yi zora sokacak denizde bir çatışma ve tırmanma yaşanmamıştır.
Bugün de Türkiye dengeli politikayı devam ettirmelidir. Bu kapsamda Karadeniz’deki NATO tatbikatlarına katılım ve Amerikan savaş gemileri ile geçiş tatbikatları (Passex) konusunda hassasiyet gösterilmelidir. Ayrıca Türkiye’nin büyük emekleri ile gerçekleştirilen Karadeniz Deniz işbirliği Görev Grubu (Blackseafor) ve Karadeniz Uyumu Harekatı ile Sahil Güvenlikler arası İşbirliği forumundaki karşılıklı ilişkiler ve faaliyetler artırılmalıdır. Son 25 yılda oluşturulan işbirliği ikliminin ve hepsinden önemlisi Montrö Sözleşmesinin ruhunun zedelenmesine izin verilmemelidir” dedi.
Montrö’nün, Cumhuriyetten büyük bir miras olduğunu ve bu mirasın önemle korunması gerektiğini belirten Özcan, “Atatürkçü Düşünce Derneği olarak, Atatürk ve Kemalist Devrimcilere minnetle, Atatürk dehası ürünü, Boğazlar ve Marmara Denizi egemenliğimizi sağlayan Anadolu-Trakya kilidi, Lozan tamamlayıcısı, Karadeniz’in Barış denizi olmasının güvencesi, Montrö Sözleşmesi’nin 87. Yılının Ulusumuza kutlu olmasını diliyoruz. Montrö, Cumhuriyetten büyük bir mirastır. Bu miras önemle korunmalıdır” dedi.
