Basın ve yayın kuruluşlarının en büyük gereksinimi olan matbaa ile ilk kez 1554 yılında Edirne’ye gelen Salamon ve Jozef kardeşlerin yanlarında baskı makinalarını da getirmesi ile tanışan Edirne, basın-yayın alanındaki gelişimini bu tarihten itibaren yoğun bir şekilde yürüttü.
Edirne’de dili Türkçe, Arabi harflerle yayınlanan ilk resmi gazete, Edirne Vilayet Matbaasında, Edirne Vilayetinin resmi yayın organı olarak yayınlanan ‘’Edirne Gazetesi’’dir. Devletin imtiyaz sahibi olduğu bu gazete, 17-Ağustos-1867 yılında yayın hayatına başladı. Adı Edirne olan Gazete, Türkçe, Rumca ve Bulgarca olarak yayınlanıyordu. Bu gazeteyi daha sonra değişik isimlerde çıkan gazeteler izledi. Özellikle Balkan ve Kurtuluş Savaşları sırasında, halkı cesaretlendirmek ve savaş ile ilgili ve doğru bilgileri halka iletmek amacıyla kurulan gazeteler, yapılan mücadelelerin zafer ile kazanılmasında çok önemli görevleri başarı ile yürüttüler.
Ulu Önderimiz Mustafa Kemal Atatürk’ün, ‘’Basın Milletin Müşterek Sesidir’’ özdeyişinden hareketle, halkın sesi konumundaki basın sektörü, başlangıçta basılı kültürün ögesi olan gazete ve bu organlarda görev yapan gazeteciler aracılığıyla, topluma hizmet vermeye başladılar. Edirne’nin basın-yayın kuruluşları da, bu tarihi gelişim sürecinde kuruluşlarını gerçekleştirerek, yaşadıkları ekonomik zorluklara karşın hizmetlerini başarı ile sürdürüyorlar.
Toplumların, tarım toplumundan, sanayi toplumuna, sanayi toplumundan bilgi toplumuna geçiş sürecinde yaşadıkları değişim süreçleri, bireylerin bilgi ihtiyaçlarını da arttırdı. Yaşanan bu değişim süreci ile birlikte bilgi teknolojilerindeki dev sıçrama, basın-yayın kuruluşlarının çalışma ve ürettikleri bilgileri, okuyucu kitlesine yayma şekillerini, değiştirerek çeşitlenmesine yol açtı.
Gerek yerel, gerekse ulusal ve uluslararası alanda yaşanan ekonomik, sosyal, kültürel ve eğitim alanındaki bu değişim ve gelişim süreçleri sonucunda, başlangıçta bir matbaa makinesi ve bir gazeteci ile (Genellikle bu kişi de gazetenin sahibi ve baş yazarıydı) yürütülen basın çalışmaları, yerini muhabirlik (Basın Muhabiri, spor muhabiri, foto muhabiri, magazin muhabiri gibi branşların doğmasına neden oldu.
Ulusal ve Uluslararası alanda yaşanan bu gelişim süreci, tabii ki Edirne İlimizde de yaşanmaya başladı ve bu süreç içerisinde Edirne’nin basın-yayın kuruluşları bu gelişimden olumlu yönde etkilenerek bu günlere ulaştı. Yapmış olduğumuz bu çalışma sırasında gördük ki, Edirne tarihi ve kültürel kimliği ile basın dünyasında gurur veren yerini aldı. Edirne halkının siyasi, kültürel ve sosyal alanda bilgilenmesinde ve yöremizin gelişmesinde aktif rol oynayan basın-yayın kuruluşlarımızın önemli bir organı olan gazetelerin, Edirne’nin yaşamında önemli bir zenginliğe sahip olduğunu, geçmişten günümüze yayın hayatına giren 100’ü aşkın gazete ile de görüldü.
Yaptığımız çalışmalar sonunda, Osmanlı döneminde yayınlanmış 23 gazete tespit etmiş bulunuyoruz. Tespit ettiğimiz gazetelerin isimleri şöyle: Afitab, Ahali, Andrianopolis, Arda, Ceride, Edirne, Edirne Milli Gazete, Edirne Postası, El Progreso, İtilaf, Karmi Shelli, La Bos De La Verdad,(Gerçeğin Sesi), Meriç, Oros, Osmanlı Askeri, Paşa İli, Serhad, Te’min, Trakya Paşaili, Vatan, Vatandaş, Yeni Edirne, Zelzele.
Yine yaptığımız araştırmalar sonucunda, Edirne’de ilk resmi gazetenin 1861 yılında, ilk özel gazetenin de 1876 yılında, Arif Bey tarafından ‘’Meriç’’ adıyla kurulmuş ve haftalık olarak yayınlanmıştır. Süreli yayın olarak da yayınlanan ilk dergi 1884 – 1885 tarihinde Asaf Muhittin ve Ahmet Enver tarafından yayın hayatına kazandırılan ve 15 günlük periyodiklerle yayınlanan Şule-i Maarif Dergisi oldu.
Cumhuriyet dönemi içinde Edirne’de yayınlanan ve bugün yayında olmayan yerel gazete sayısı olarak tespit edebildiğimiz sayı ise 107. 15-Kasım 2012 ayı itibariyle aylık, haftalık ve günlük olarak yayınlanmakta olan toplam 32 yerel gazete de buna dahil edilirse, Cumhuriyet dönemi içinde Edirne’de 139 yerel gazete yayın hayatına kazandırıldı.
Edirne’de yerel basın 1941-1950 yılları arasında 6 gazete yayınlarken, 1950-1960 yılları arasında yayınlanan gazete sayısında ise, büyük bir artış yaşandı. 1970’den sonraki dönemlerde ise yayınlanan gazete sayısında düşüş oldu. Özellikle de 1951-1960 yılları arasında yayınlanan, gazetelerde nitelik olarak da değerlendirmeye alınabilecek gazete sayısı 3’ü geçmedi. 1951-1960 yılları arasında Edirne genelinde yayınlanan gazete sayısı 28, 1961-1970 yıllarında 21’e, 1971-1980 yılları arasında ise 16’ya , 1981-1990 yıllarında 8’e düştüğünü yine yaptığımız araştırmalar sonunda belirledik.
EDİRNE’DE İLK MATBAA
Edirne’de ilk matbaa 1554 yılında Selanik’ten Edirne’ye göç ederek gelen Salamon ve Jozef kardeşler, yanlarında baskı makinalarını getirip, matbaalarını kurmuş ve burada 3 de kitap basmışlar. Bir yıl sonra da yine Selanik’e dönmüşler.
Şimdi o yıllarda Edirne’de kurulan diğer matbaalar ve buralarda basılan gazeteler hakkında okuyucularımıza kısa bilgiler vermek istiyoruz:
EDİRNE VİLAYET MATBAASI
Bu matbaa, Edirne eski vilayet konağı birimlerinden dönemin eski Edirne Valisi Hurşit Paşa tarafından 1864 yılında yaptırılan binada kuruldu.
Sonradan matbaa 1913 yılında Hamidiye Sanayi Mektebinde (Erkek Sanat Enstitüsünde) yaptırılan özel bölümüne taşınmış ve eski binası da telgrafhane ve polis müdürlüğüne verildi.
Devletin imtiyaz sahibi olduğu matbaada ilk resmi gazete 29-Ekim-1866’da yayınlandı. Bu haftalık bir gazete olup, birisi Türkçe diğeri de Rumca olarak yayınlanmakta, matbaada resim basılmamaktaydı. Matbaa taş basması ve hurufat ile baskı yapıyordu.
Matbaanın çalışan kadrosu ise şöyleydi:
Velidür ve Rumca Mütercim: Kostaki efendi Muhasebe Katibi: Nafiz Bey
Bulgarca Mütercimi: Yorgi efendi
Türkçe Mürettip: Emin efendi
Rumca ve Bulgarca Mürettip: Yuvakim efendi
Mürettip ve Hattat: Hayri efendi
Litografya ve Makinist: Kostaki efendi.
